نقش گیاهان آبزی در تولید مثل ماهیان

گیاهان آبزی نقش مهمی در تولید مثل بسیاری از ماهیان و ایجاد پناهگاه برای لارو آنها بر عهده دارند. اینکه چه گیاهی برای کدامین ماهی مناسب است ارتباط پیچیده ای با رفتار ماهی و رفتار گیاه (از قبیل منطقه رشد و مقدار رشد ، شکل برگها و …) دارد. به نظر می آید که برای اظهار نظر در این زمینه بهترین راه الگو گرفتن از طبیعت است.

تکثیر موفق بسیاری از ماهیان نیازمند بستر مناسب تخم ریزی در مفهوم عام آن است. به عنوان مثال برخی ماهیان در صورتی تخم ریزی می کنند که بستر محل زیستشان قلوه سنگی باشد (مانند ماهی آزاد) برخی دیگر نیاز به آبی پرخروش و سیلابی دارند. در این میان البته ماهیانی که با استفاده از گیاهان آبزی یا نیمه آبزی تخم ریزی می کنند فراوان تر و متنوع ترند. بسیاری از ماهیای زینتی برای تخم ریزی نیاز به سطوح صاف و مرتفع دارند که گیاهان پهن برگ مانند انواعی از گیاه تیرکمان آبی و شمشیر آمازونی به خوبی این خواسته ماهی را برآورده می کنند. بسیاری از گربه ماهیان یا کت فیش ها و همچنین برخی از لوچ ها عادت دارند که در داخل حفره های نی و یا بامبوهایی که داخل آب افتاده اند تخم گذاری کنند.می دانید که این گیاهان در اصل از گیاهان حاشیه ای پیکره های آبی هستند. بسیاری از گونه های ماهیان لابیرنت دار عادت به ایجاد لانه هایی از حباب هوا دارند معمولاً برگ های گیاهان شناور (مانند سالوینیا و پری آبی) یا گیاهانی که برگ هایشان شناور است (مانند نیلوفر آبی) به عنوان سقفی برای تشکیل حباب وارد عمل می شوند. بسیاری از کپور ماهیان که تخم های چسبنده دارند معمولاً در میان توده انبوه گیاهان آبزی تخم ریزی می کنند که نمونه بارز این گروه ماهی حوض یا ماهی گلدفیش است. همچنین می دانیم که برخی از ماهی ها با استفاده از مواد گیاهی لانه سازی می کنند که از این میان می توان به گورامی کوتوله و ماهی سه خاره اشاره نمود. ماهی تترای آب پاش (copella arnoldi) یکی از عجیبترین تخم گذاری ها را در میان ماهیان دارد. در این گونه ، ماهی نر و ماده در حرکتی هم زمان از آب به بیرون پریده و تخمهای خود را بر روی برگ گیاهان اطراف رودخانه یا آبگیر قرار می دهند و سپس از داخل آب توسط باله های خود به آنها آب می پاشند تا زمانی که نوزادان از تخم خارج شوند و به داخل آب پرتاب گردند. جالب است که اگرچه این ماهی در خاج از آب تخم می گذارد باز هم گیاهان آبزی یا حاشیه ای نقش مهمی در تولید مثل آن برعهده دارند. حتی ماهیان زنده زا نیز ترجیح می دهند که لاروهای خود را در لابلای توده گیاهان به دنیا آورند تا از دست شکارچیان در امان بمانند و به همین علت امروزه گیاهان پلاستیکی مخصوصی برای تولید مثل این ماهی ها ساخته و روانه بازار آکواریمی شده است.

از سوی دیگر گزارش هایی در مورد استفاده  از برخی گیاهان در فرآیند تولید مثل ماهیان آکواریمی وجود دارد ، مثلاً وجود گیاه cabomba caroliniana یا گیاه بادبزنی برای تکثیر بسیاری از بارب ها (barbs) و کاراسین ها (characines) نقشی تعیین کننده دارد. مثلاً با وجود دسته هایی از این گیاه می توان ماهی تایگر را به سادگی تکثیر نمود.

سرخس آبزی شناور  ceratopteris که در بازار معمولاً با نام پری آبی عرضه می گردد ، برای تولید مثل گونه هایی که لانه حبابی می سازند مانند گورامی سه خال ، گورامی کوتوله و ماهی فایتر مناسب است. سنبل آبی (eichhornia) گزینه ای بسیار مناسب برای تکثیر ماهی کوی (koi) که نوعی کپور تزئینی است می باشد. نمونه های رایج گیاه  cryptocoryne (کریپتوکورین) برای ماهیانی که علاقه دارند بر روی سطوح صاف و عریض تخم گذاری نمایند مکانی مناسب محسوب می شود. از این گروه می توان به ماهی آنجل و ماهی دیسکوس اشاره نمود. یکی دیگر از مناسب ترین گزینه ها برای این ماهیان گیاه شمشیر آمازونی یا amazon sword از جنس echinodorus می باشد. گیاه ludwigia repens که در بازار به نام برگ قرمز معروف است می تواند مورد استفاده ماهیانی مانند سیکلید شطرنجی یا chessboard cichlid با نام علمی ceratophyllum demersum قرار گیرد که تمایل به تخم گذاری بر روی گیاهانی با برگ های کوچک دارند. همچنین گیاه ceratophyllum demersum (چنگال آبی) گزینه بسیار مناسبی برای تخم گذاری یا تولید مثل بسیاری از ماهیان استزیرا محیط امنی برا ی پنهان شدن نوزادان و ماهی ماده ایجاد می نماید. گیاهان شناور مانند عدسک های آبی (lemna) ، سنبل آبی(eichhornia) ، کاهوی آبی (pistia) و  riccia برای تولید مثل گورامی ها و ماهی فایتر که لانه های حبابی می سازند و همچنین کیلی فیش ها مناسب است. آلاله های آبی از جنس ranunculus برای تولید مثل ماهی جهنده پهلو سبز با نام علمی etheostoma blennioides مناسب تشخیص داده شده اند. از این گذشته گزارشهایی وجود دارد که بر اساس آنها برخی از گیاهان آبزی می توانند تاثیر تحریک کننده ای بر تولیدمثل ماهیان یا اصطلاحاً spawn inducing داشته باشند. بدون تردید رابطه ماهیان و گیاهان آبزی ابعاد پیچیده تری دارد که هنوز دانش انسان به آن دست نیافته است.