آکواریوم گیاهی(پلنت)-بخش سوم
سیستم گاز دی اکسیدکربن (co2)
یکی از چالشهای دوستداران آکواریوم های گیاهی در مورد استفاده کردن و یا نکردن از گاز دی اکسید کربن در آکواریوم گیاهی میباشد. استفاده از دی اکسید کربن بستگی به این دارد که شما به دنبال چه آکواریومی هستید و چه مقدار زمان برای رسیدگی به آکواریوم دلخواه خود دارید، این سوال شما را به نتیجه موردنظر می رساند. بدون شک شما برای نگهداری ازبرخی گونه های گیاهی، استفاده از سیستم دی اکسید کربن ضروری است ولی از سوی دیگر هم تعدادی از گیاهان بدون وجود سیستم دی اکسید کربن و با غلظت کم دی اکسید کربن محلول در آب به خوبی رشد میکنند. پس باید بدانیم که علت اصلی استفاده از سیستم دی اکسید کربن چیست؟!
زمانی که گیاه رشد میکند نیازمند جذب CO2 از طریق برگهاست. تمام گیاهان دارای کلروفیل میباشند.کلروفیل، رنگدانه هایی هستند که باعث سبزی گیاهان میشود و وظیفه آنها جذب نور و تبدیل آن به قند است. کربن در پیشرفت این فرآیند موثر است زیرا بخش اصلی قندهارا کربن تشکیل میدهد به عبارتی میزان کربن بیشتر به معنای میزان مواد اولیه بیشتر برای تولید قند و در نتیجه میزان رشد بیشتر است. سیستم های فشرده (کپسول)، سیستم های تخمیری و کود مایع حاوی کربن به عنوان سه نوع متفاوت و موثر از دی اکسید کربن در فروشگاه ها در دسترس میباشد. سیستم فشرده یا کپسول، پایدارترین منبعی است که در دسترس علاقمندان است، در این سیستم، گاز به صورت فشرده در یک مخزن وجود دارد و ما استفاده از این سیستم را به حرفه ای ها توصیه میکنیم.
با استفاده از سیستم فشرده شما کنترل کاملی بر میزان CO2 خواهید داشت که بسیار با اهمیت میباشد و باعث پایداری آکواریوم شما میشود. شما در این سیستم یک کپسول حاوی گاز فشرده داشته و با استفاده از مانومتر میزان گاز خروجی را کنترل میکنید و در ادامه با استفاده از یک شلنگ و سوپاپ یکطرفه برای جلوگیری از برگشت اب به داخل شلنگ گاز را به حباب شمار انتقال میدهید . حباب شمار به شما برای تنظیم میزان گاز خروجی کمک میکند و معیاری برای کم و زیاد کردن میزان گاز خروجی است، در ادامه از یک دفیوزر و یا راکتور برای حل کردن گاز در داخل اب اکواریوم استفاده میکنیم که با توجه به ابعاد و سلیقه افراد متفاوت انتخاب میشود و راکتورها و دفیوزرها تنوع بسیار زیادی دارند.توجه داشته باشید که دی اکسید کربن یک ساعت قبل از روشن شدن نورر به تانک تزریق میشود و یک ساعت قبل از خاموش شدن نور نیز باید تزریق دی اکسید کربن متوقف شود زیرا گیاهان در شب شروع به تولید دی اکسید کربن میکنند و فرایند فتوسنتز متوقف میشود. استفاده از مانومترهای شیر برقی دار امکان قطع و وصل کردن گاز را با استفاده از یک تایمر به شما میدهد و دقت و نظم را در اکواریوم شما افزایش میدهد که در رشد و کنترل جلبکها بسیار با اهمیت است. مانومترهای شیر برقی دار امکان اتصال به کنترل های pH را نیز به شما میدهند و کنترل ها در طول شبانه روز با کنترل میزان دی اکسید کربن اسیدیته اب را کنترل میکنند.
سیستم هایی مانند ست CO2 شرکت ISTA بسیار کاربردی میباشند چونکه دارای کپسول، مانومترشیر برقی دار، دفیوزر، محلول نشانگر co2 و سوپاپ یکطرفه است. داشتن شیر برقی برای قطع جریان گاز در زمان خاموشی مانع از بروز مشکلات ناشی از بالارفتن میزان CO2 و احتمال خفگی ماهیها میشود.
استفاده از سیستمهایی بر پایه تخمیر میتواند شروع خوبی برای علاقمندانی باشد که قصد تجربه CO2 در آکواریوم خود را دارند. این سیستم راه حلی ارزان برای استفاده از CO2 در آکواریوم گیاهی است. سیتمهای برپایه تخمیر گاهی با نام سیستمهای دستی نیز شناخته میشوند. در سیستمهای تجاری نیز مانند سیستمهای دستی از مخلوط جوش شیرین و شکر و مخمر برای تولید دی اکسید کربن استفاده میشود و مواد به همراه آب در ظرفی ریخته میشوند و پس از گذشت زمان محلول شروع به تولید دی اکسید کربن خواهد کرد که توسط شلنگ به آکواریوم انتقال داده میشود. این سیستم نیاز به نظافت نداشته و قابل تمدید است.
کودهای مایع حاوی کربن مانند محلول اکسل شرکت سیکم امریکا، کربن را به صورت مایع در اختیار گیاهان قرار میدهد که حدود 25% از توان سیستم پیوسته (سیستم کپسولی) را دارا میباشد. بهتر است از محلول های کربن در کنار سیستم های پیوسته به عنوان مکمل استفاده شود که این امر به بهبود رشد گیاهان و کنترل رشد جلبکها کمک زیادی میکند و توصیه میشود. افزایش بیش از حد کربنهای مایع میتواند به موجودات زنده اسیب رسانده و حتی باعث مرگ انها نیز بشود . برخی از این محلول ها مانند فلوریش اکسل باعث پایداری آهن محلول در اب نیز میشوند.
همانطور که گفته شد، گیاهان خود درهنگام خاموش شدن نور آکواریوم (شب آکواریومی)، اکسیژن محیط را گرفته و دی اکسید کربن پس میدهند بنابراین دلیلی وجود ندارد که در شب به آکواریوم خود دی اکسید کربن تزریق کنیم و این مسئله تنها در هنگام روشن شدن چراغ ها انجام میگیرد. بهتر است یک ساعت قبل از روشن شدن چراغ ها سیستم co2 شروع به کار کند تا در هنگام روشن شدن چراغ ها حجم co2 آکواریوم به حد دلخواه رسیده باشد و فتوسنتز در pH اسیدی انجام شود تا از رشد جلبک ها نیز جلوگیری گردد. همچنین بهتر است یک ساعت قبل از خاموش شدن چراغ ها سیستم co2 قطع گردد تا در زمان باقیمانده co2 موجود در داخل مانومتر و شلنگ ها تخلیه گردد و حجم co2 تانک رفته رفته کاهش یابد.
در مورد اسپرهای کوچک co2 که به صورت دستی عمل میکنند میتوان بعد از روشن کردن چراغ آکواریوم با اسپری کردن دستیco2 محفظه استوانه ای شکل داخل آکواریوم را پر کرد که به مرور در اب حل میشود.
یک نکته بسیار مهم : انحلال پذیری دی اکسید کربن در اب کمتر از اکسیژن است و هوادهی باعث کم شدن میزان دی اکسید کربن در اب میشود این امر در مورد محلول های کربن صادق نیست. بعلاوه هوادهی در زمان تاریکی برای جلوگیری از کاهش اکسیژن کمک خواهد کرد و لی وجود یه جریان سطحی ملایم اکسیژن را به میزان مناسب در اب حل میکند و استفاده از پمپ هوا ضروری نیست.
در ادامه نحوه اتصال قطعات متفاوت برای راه اندازی سیستم دی اکسید کربن را میبینید.
محلول های مورد نیاز آکواریوم گیاهی(پلنت)
آکواریوم یک فضای بسته میباشد و هرگز بدون کمک ما تبدیل به یک اکوسیستم کامل نمیشود. پس میبایست کیفیت آب را با استفاده از سیفون کردن هفتگی و افزودن مواد و محلول های موجود در بازار، حفظ نمود.
محلول های متعادل کننده آب:
آب شهری حاوی فلزات سنگین،کلر و کلرآمین میباشد. استفاده از یک محلول برای بهبود شرایط آب، خصوصاً در ابتدای راه اندازی آکواریوم، میتواند باعث حذف این فلزات سنگین، کلر و کلرآمین آب شوند. حتی برای آب رد شده از فیلتر ro استفاده از این محلولها مفید است چونکه از مزایای این محصولات از قبیل دارا بودن ویتامین و تشکیل لایه محافظ بر روی بدن آبزیان بهره می بریم.
باکتریها :
این محصولات حاوی باکتریهای چرخه نیتروژن هستند که وظیفه تجزیه ترکیبات سمی نیتروژن دار مانند آمونیاک، نیتریت و نیترات و… را بر عهده دارند. راه اندازی چرخه حذف ترکیبات سمی نیتروژن دار در آکواریوم کاملاً واجب است. بهتر است چند ساعت بعد از اضافه کردن محلول های متعادل کننده آب (محلول پرایم یا ضدکلر) آن را اضافه کنیم، چونکه وجود کلر یا کلرآمین باعث از بین رفتن این باکتریها میشود. امروزه باکتریهای بسیار متنوعی در بازار موجود میباشد که اصولا تمامی آنها به شما در راه اندازی هر چه سریعتر چرخه نیتروژن کمک میکنند و به این دسته از باکتریها باکتریهای عمر زیاد نیز گفته میشود زیرا قابلیت تکثیر شدن در محیط اکواریوم را دارا هستند بعلاوه بعضی از این محصولات دارای باکتری های سنتز شده با عمر کم را نیز دارا هستند که به شما در کم کردن و تجزیه کردن مواد مضر مانند ترکیبات آلی کمک زیادی میکنند و بسیار توصیه میشوند .برا جلوگیری از کاهش کلونی باکتری و استفاده از باکتریهای عمر کوتاه اصولا باکتریها نه تنها در ابتدای راه اندازی بلکه در زمان سیفون کردن هفتگی به تانک اضافه میشوند.
کودهای مایع مخصوص گیاهان آکواریومی:
گیاهان برای رشد و نمو به عناصر و مواد مغذی زیادی مانند آهن، پتاسیم، منگنز، کربن، مس، بور، منیزیم، نیترات، فسفات و…. احتیاج دارند. به همین جهت در شیوه حرفه ای نگهداری از آکواریوم های گیاهی علاوه بر استفاده از بستر، باید به صورت روزانه یا هفتگی از کودهای مایع نیز استفاده نمود. برندهای مختلفی از کودهای مایع در بازار آکواریومی یافت می شود که ازجمله انواع رایج و شناخته شده آن میتوان به کودهای مایع ADA.JBL ژاپن، Seachem آمریکا، بِرایت وِل آمریکا، اکواویترو و تروپیکا اشاره کرد. مواد مورد نیاز برای گیاهان مشخص میباشد ولی شرکت های متفاوت از فرمول ها و روشهای متفاوتی برای تولید کودهای مایع استفاده میکنند بعنوان مثال شرکت سیکم انواع کودها را به صورت مجزا و در هفت بسته متفاوت تولید میکند حال انکه شرکت تروپیکا تمامی مواد لازم را در دو بسته متفاوت در دسترس علاقمندان قرار میدهد. حال این سوال مطرح میشود که کدام یک از این برندها بهتر میباشد و پاسخ به این سوال بستگی به شرایط اکواریوم و شما دارد و یک جواب قطعی وجود ندارد و به نظر من قبل از انتخاب کود مایع با افراد حرفه ای مشورت کنید . نظم در افزودن کودهای مایع بسیار مهم است و بهتر است از یک برند استفاده کنید و از مخلوط کردن کودها به شدت پرهیز کنید.
هورمونهای گیاهی
هورمونها از مهمترین عوامل درونی موثر برای رشد گیاهان هستند. در واقع در گیاهان نیز مانند سایر جانداران، هورمونها در تشکیل ساختارهای سلولی و رشد و نمو نقش بسزایی دارند. هورمونها عهده‌دار تنظیم و هماهنگی فرآیندهایی هستند که در نقاط مختلف پیکر گیاهان صورت می‌گیرند. این مواد ترکیباتی آلی هستند که در بافتهای ویژه‌ای ساخته میشوند و مستقیما از یاخته‌ای به یاخته دیگر و یا از طریق آوندها در سراسر گیاه انتقال می‌یابند و در محل هدف تاثیر می‌گذارند. این مواد شیمیایی می‌توانند بر سلول‌های بنیادین اثر گذاشته و ویژگی‌ها و خصوصیات سلول‌های خاص مثلاً سلول برگ، ریشه یا ساقه را در آنها ایجاد نمایند. افزودن هورمونهای گیاهی به آکواریومهای گیاهی میتواند به گیاهان کمک کند تا در مسیر رشد و شادابی با سرعت بیشتری پیش بروند. هورمونهای افزاینده رشد و نمو در گیاهان آکواریومی به سه دسته تقسیم میشوند:
1: اکسینها
فراوانترین اکسین طبیعی اسید اندول استیک است. مناطقی از گیاه که فعالیتهای رشد و نمو در آنها شدید است معمولا بیشترین مقدار اکسین را تولید میکنند. بدین ترتیب مریستمهای مختلف از جمله مریستم نوک ساقه، مریستم نوک ریشه و کامبیومها سرشار از اکسین هستند. اکسینها علاوه بر تاثیری که در افزایش طول یاخته دارند، در کنترل ریزش برگها، جلوگیری از رشد ریشه‌های نابجا و گل‌دهی در بسیاری از گیاهان آبزی دخالت میکنند.
2: جیبرلینها
مهمترین اثر جیبرلینها در افزایش طول ساقه‌ها است. جیبرلینها همچنین سبب تمایز یاخته‌ای میشوند. بطور کلی تمام جنبه‌های مختلف رشد و نمو در گیاهان می‌توانند تحت تاثیر جیبرلینها قرار بگیرند. اثر تحریک کنندگی جیبرلین در رشد ساقه، به ویژه در ساقه‌های گیاهان طوقه‌ای، با افزایش ابعاد یاخته و تعداد آن آشکار میشود. جیبرلینها به مقادیر مختلف در همه بخشهای گیاه وجود دارند. جیبرلین باعث افزایش فعالیت و یا سنتز گروه ویژه‌ای از آنزیمها می‌گردد که متابولیسم قطعات 2 کربنی را تغییر داده موجبات سنتز ترکیبات حد واسط را فراهم می‌آورد.
3: سیتوکینینها (زئاتین)
سیتوکینینها شامل گروهی از ترکیبات محرک رشد هستند که فرآیند تقسیم را در یاخته‌ها تحریک میکنند. از جمله معروف‌ترین آنها زئاتین است. زئاتین در تمام مراحل رشد گیاهان دارای نقش است. این ترکیبات بر روی متابولیسم از جمله فعالیت آنزیمها و بیوسنتز مراحل رشد تاثیر می‌گذارند و همچنین در ظهور اندامکها و انتقال مواد غذایی در گیاهان موثر بود و مقاومت گیاه را نسبت به عواملی مانند پیری، بیماری‌ها و همچنین دمای پایین افزایش میدهند. زئاتین سبب تسریع تقسیم یاخته‌ای و در نتیجه تولید یاخته‌های بیشمار میشود و از پیری برگهاست. یکی از برندهای معتبر موجود در ایران هورمونهای گیاهی شرکت ژاپنی آزو(AZOO) است.
کاهش سختی و تثبیت pH اسیدی
حفظ شرایط اسیدی و کاهش سختی در آکواریوم گیاهی بسیار مهم است. در شرایط سختی کمتر، امکان رشد جلبک های آکواریوم گیاهی کمتر میشود ودی اکسید کربن در اب راحت تر حل شده و اسیدیته کاهش میابد که این امر به رشد بهتر گیاهان و کاهش رشد جلبکها کمک زیادی میکند. علاوه بر این، شرایط اسیدی آب، باعث شفافیت رنگ و زیبایی بیشتر در ماهیان آب شیرین می شود. محدوده pHبین 0 تا 14 میباشد. بصورتی که صفر اسیدی ترین حالت، pH = 7 حالت خنثی و 14 قلیایی ترین حالت pH است. به طور معمول pHبرای یک آکواریومی گیاهی بین 2/6 تا 2/7 میباشد. اما مناسبترین محدودة pH برای آکواریومهای گیاهی کمتر از 7 و حدوداً 2/6 الی 6/6 است.
آب شیر (شهری) حاوی مواد مغذی حل شده، نمک و بافر (با غلظتی وابسته به شرایط محلی یا منطقه ای) می باشد. در اغلب مناطق آب سخت (دارای سختی بالا) است و گاهی اوقات برای گیاهان نامناسب می باشد. سختی آب یا GH )سختی عمومی)، مقدار غلظت یون های کلسیم (Ca+2) و منیزیم (Mg+2) محلول در آب است. برای اندازه گیری سختی آب میتوانید از کیت های آماده استفاده کنید. اگر سختی آب بین 0 تا 7 باشد شما آب مناسبی برای پرورش اغلب گیاهان آکواریومی در اختبار دارید. عامل دیگر در بحث سختی آب، kHیا سختی کربنات (CO32-) است. از آنجایی که وجود کربنات در آب باعث قلیایی شدن آب میشود، ارتباطی میان kH و pH وجود دارد. در واقع به نوعی بالا بودن kH میتواند باعث ثبات تغییرات pH)در حالت قلیایی) میشود. آکواریومی با kH کم، مسلماً اسیدی است و نیز ممکن است دارای pH ناپایدار باشد. با استفاده از کیت های آماده میتوانید kH آب را مشخص کنید. ماهیان و گیاهان در kH بین 0 تا 6 زنده خواهند ماند. اما ایده آل ترین حالتkH برابر 4 تا 6 است. یک تانک با kH کمتر از 3 نیاز به اندازه گیری pH بصورت مرتب دارد، زیرا تغییر ناگهانی pH به میزان 2/0 میتواند درآبزیان باعث استرس شود. اگر تانک شما دچار این مشکل باشد باید به دنبال روش هایی برای افزایش kH باشید.
علاوه بر استفاده از آب ro که سختی و pH پایینی دارد، حضور گاز دی اکسید کربن در آکواریومهای گیاهی به ما کمک میکند تا بتوانیم pH را اسیدی نگه داریم. یعنی شما می توانید با گرفتن تست pH و یا استفاده از شناساگر CO2 این محدوده اسیدی را در آکواریوم خود حفظ کنید. اما در کنار اینها محصولات بافرها به شما در کنترل اسیدیته و جلوگیری از نوسان ان کمک خواهند کرد که از جمله آنها میتوان به مینرالایز اکواویترو و اکوییلیبریوم سیکم اشاره کرد.
محصولاتی اختصاصی برای کاهش سختی در آکواریومهای گیاهی وجود دارد که رزین های پلیمری و انواع زئولیت ها از آن جمله اند. این مواد با برندهای مختلفی در بازار وجود دارند و با قرار دادن آنها در سامپ یا فیلتر سطلی میتوان به کاهش سختی آب کمک نمود ولی در مجموع بدلیل افزودن موادی مانند سدیم در رزینها کاتیونی و اثر بخشی کم زئولیت ها، توصیه نمیشوند.
اشتراک گذاری
بسیار عالی و کاربردی
بسیار عالی و خوب، ممنون